Tulsi Benefits : तुळस, भारतीय घराघरात लावली जाणारी एक दिव्य औषधी वनस्पती आहे. याला “तुलसी” किंवा “तुलशी” असेही म्हणतात. तुळशीचे धार्मिक आणि आरोग्यदृष्ट्या महत्त्व खूप मोठे आहे. शंकराचार्यांनी तुळशीला “औषधी वनस्पती” म्हणून उल्लेख केला आहे, तसेच ही वनस्पती शुद्ध हवा निर्माण करते. जास्त प्रमाणात तुळशीचे उपयोग आपल्या आरोग्यासाठी व धार्मिक कार्यांसाठी होतात. भारतीय पौराणिक कथा तुळशीला एक पवित्र औषधी वनस्पती म्हणून ओळख देतात. उष्णकटिबंधीय हवामानात तुळशीची रोपे चांगली वाढतात. आयुर्वेदामध्ये श्वसन पचन आणि त्वचा रोगाच्या उपचारांसाठी प्रथमोपचार म्हणून तुळशीचा उपयोग केला जातो. आज आपण अंगणातील तुळशीचे महत्त्व आणि आरोग्याचे फायदे या विषयी संपूर्ण माहिती या लेखात घेऊ.
तुळशीचे इतिहास
तुळशीचे इतिहास अत्यंत प्राचीन आहे. संस्कृत शास्त्रात तुळशीला “वाग्भट” नावाने ओळखले जाते. प्राचीन भारतात तुळशीला देवतेच्या रूपात पूजलं जात होतं. पौराणिक काव्यांमध्ये देखील तुळशीचा उल्लेख दिसतो. ‘रामायण’ आणि ‘महाभारत’ मध्ये तुळशीची महती सांगितली गेली आहे. हिंदू धर्मात तुळशीला एक पवित्र आणि आध्यात्मिक दर्जा प्राप्त आहे. ती सद्गुणांची प्रतीक मानली जाते, म्हणूनच घराघरात तुळशीच्या झाडाची पूजा केली जाते.
तुळशीचे धार्मिक महत्त्व
तुळशीचे धार्मिक महत्त्व अत्यंत मोठे आहे. हिंदू धर्मात तुळशीला देवतेच्या गंधाचे, भक्तीचे आणि आरोग्याचे प्रतीक मानले जाते. दररोज तुळशीच्या झाडाची पूजा केली जाते, विशेषतः प्रतिवर्षी तुळशी विवाह हा महत्त्वपूर्ण धार्मिक सण मानला जातो. तुळशीच्या पानांचा वापर पूजेसाठी केला जातो कारण त्यात शुद्धीकरण व सकारात्मक ऊर्जा आणण्याची शक्ती असते.
तुळशीचे आरोग्यासाठी फायदे (Tulsi Benefits)
तुळशीचे औषधी महत्त्व अनन्यसाधारण आहे. आयुर्वेदात तुळशीला “चमत्कारी औषधी” म्हणून ओळखले जाते. तुळशीचे विविध प्रकार आणि त्याची सेवन पद्धती आपल्याला अनेक आरोग्याचे फायदे देतात.
प्रतिबंधक शक्ती वाढवते तुळशीच्या पानांमध्ये अँटीऑक्सिडंट्स, अँटी-बॅक्टेरियल आणि अँटी-वायरल गुणधर्म असतात. हे आपल्या प्रतिकार शक्तीला मजबूत करतात, ज्यामुळे विविध रोगांना प्रतिबंध करणे शक्य होते.
सर्दी आणि श्वसन समस्यांसाठी फायदेशीर – तुळशीचे सेवन सर्दी, कफ, वंध्यत्व आणि श्वसनाच्या समस्यांवर प्रभावी आहे. तुळशीच्या पाण्याच्या गुळण्या करणे, किंवा तुळशीच्या पानांचे सेवन केल्याने श्वसन मार्गातील जंतुसंसर्ग नष्ट होतो आणि सर्दी, खोकला कमी होतो.
तुळशीच्या पानांचा रस किंवा तुळशीची चहा पिण्याने ताण कमी होतो आणि शरीराला शांतता मिळते.
पाचनक्रिया सुधारते – तुळशीचे पाणी किंवा रस पिण्याने पाचनक्रिया सुधारते. तसेच गॅस, अपचन आणि पोटदुखीचे उपाय म्हणून कार्य करते.
हे देखील वाचा – चंदनाचे फायदे
Tulsi मध्ये हृदयाच्या आरोग्याच्या दृष्टीने उत्तम गुणधर्म आहेत. हृदयाच्या रक्तवाहिन्या स्वच्छ ठेवण्यासाठी तुळशीचे पाणी किंवा चहा उपयुक्त आहे. हे कोलेस्ट्रॉलचे प्रमाण कमी करून हृदयविकारांचा धोका कमी करते.
त्वचेसाठी फायदेशीर- तुळशीचे पाणी किंवा तुळशीच्या पानांचा लेप त्वचेवर लावल्याने त्वचा निरोगी राहते. मुरुम, फोड आणि चेहऱ्यावर असलेल्या इन्फेक्शनवर नियंत्रण ठेवते. तुळशीचे सेवन त्वचा संबंधित समस्या कमी करते आणि चेहऱ्याला उजळवते.
मधुमेहावर नियंत्रण- तुळशीचे नियमित सेवन रक्तातील शर्करेची पातळी नियंत्रित करण्यासाठी प्रभावी आहे. हे इंसुलिनच्या कार्याला उत्तेजन देऊन मधुमेहाचे प्रमाण कमी करतो.
तुळशीला पर्यावरणासाठी देखील महत्त्व आहे. तुळशीच्या झाडामुळे वातावरणातील विषारी वायू शोषले जातात, यामुळे घरात स्वच्छ व शुद्ध हवा निर्माण होते. घराच्या अंगणात तुळशीचे झाड असल्यामुळे घरातील वातावरणात सकारात्मक ऊर्जा निर्माण होते.
अंगणात तुळशीचे झाड लावण्याचे महत्त्व केवळ धार्मिक नाही, तर शारिरीक आणि मानसिक आरोग्याच्या दृष्टीनेही अत्यंत फायदेशीर आहे. तुळशीला औषधी गुणधर्म आणि पर्यावरणीय फायदे आहेत, जे आपल्या जीवनशैलीला सुधारण्यासाठी अत्यंत उपयोगी ठरतात.
हे देखील वाचा – आवळा लागवड संपूर्ण माहिती